Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bielsku Białej

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	SSO Leszek Filapek
Sędziowie:	SSO Aleksandra Kłoda SSO Piotr Łakomiak (spr.)
Protokolant:	st. sekr. sąd. Ewa Kulińska

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2018 r. w Bielsku-Białej

na rozprawie sprawy z powództwa J. S.

przeciwko M. L.

o uznanie umowy za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Żywcu

z dnia 13 czerwca 2017 r. sygn. akt I C 1086/16

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1476zł (jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć złotych), w tym podatek VAT, tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, płatną do rąk ustanowionego dla powoda pełnomocnika z urzędu w osobie radcy prawnego M. A..

SSO Aleksandra Kłoda SSO Leszek Filapek SSO Piotr Łakomiak

Sygn. akt II Ca 847/17

UZASADNIENIE

Powód J. S. domagał się uznania za bezskuteczną wobec niego umowy darowizny z dnia 31 stycznia 2014r zawartej między T. L. a pozwaną M. L. dotyczącej nieruchomości położonej w P. dotyczącej dz. (...)dla której Sąd Rejonowy w Żywcu prowadzi Kw (...) oraz darowizny z dnia 31 stycznia 2014 działki (...) objętej Kw (...) oraz nakazania pozwanej znoszenia egzekucji z nieruchomości położonej w P. w celu zaspokojenia wierzytelności wynikających powoda wynikających z prawomocnych nakazów Sądu Rejonowego w Bielsku - Białej VI GNc 4494/12 i VI GNc 4399/12 z jakich egzekucję prowadzi A. R. przy przyjęciu, że pozwany może zwolnić się ze zobowiązania przez zapłatę kwot należnych z tytułu egzekucji KM 2969/12 prowadzonej przez Komornika Sądowego w Ż. A. R. oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania. Na uzasadnienie swojego żądania podał, iż powód wykonywał dla męża pozwanej T. L. w ramach prowadzonej wówczas działalności gospodarczej usługi budowlane. T. L. nie zapłacił całej należności za wykonywane w związku z czym powód uzyskał prawomocny tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Bielsku - Białej w sprawie VI GNc 4494/12 na kwotę 13668, 50 zł oraz kwotę 2558 zł tytułem kosztów procesu. W dniu 6 grudnia 2012r powód skierował sprawę do komornika Sądowego w Ż. A. R., toczącej się pod sygnaturą KM 2970/12 , która okazała się bezskuteczna w toku egzekucji, gdyż dłużnik nie ma majątku, a jedyny majątek jaki posiadał podarował swojej żonie pozwanej w dniu 31 stycznia 204r a zatem w toku egzekucji. Powód uzyskał także prawomocny nakaz zapłaty Sądu Rejonowego w Bielsku - Białej na kwotę 51 300 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 20 listopada 201 lr do dnia zapłaty oraz kwotę 4259 zł tytułem kosztów procesu. W dniu 4 grudnia 2012r powód złożył wniosek o wszczęcie egzekucji w oparciu o wspomniany tytuł, toczącej się pod sygnaturą KM 2969/12 , która również okazał się bezskuteczna z tych samych przyczyn. Najbardziej wartościowym składnikiem majątku dłużnika okazała się nieruchomość stanowiąca przedmiot darowizny, a zatem zaskarżona czynność prowadziła do pokrzywdzenia wierzycieli.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości za zwrotem kosztów postępowania. Przyznała, iż doszło do zawarcia opisanej w pozwie umowy darowizny oraz iż pozwana jest żoną T. L. zastrzegając, iż małżonkowie zawarli umowę majątkową małżeńską, mocą której ustanowili rozdzielność majątkową. Zaprzeczyła, aby celem zawarcia zaskarżonej umowy darowizny było pokrzywdzenie wierzycieli. Wskazała, iż nieruchomości wskazane w umowie darowizny są obciążone hipotekami stanowiącymi zabezpieczenie kredytów T. L., który znalazł się w trudnej sytuacji finansowej, nie był w stanie spłacać kredytów, co groziło wypowiedzeniem umów kredytowych i egzekucja należności z nieruchomości zabezpieczonych hipoteką. W tej sytuacji małżonkowi podjęli decyzję, aby to pozwana spłacała kredyty z własnych dochodów oraz przy pomocy rodziny, ale pod warunkiem, iż dojdzie do przeniesienia własności przedmiotowych nieruchomości na nią. W przeciwnym wypadku nie zgodziłaby się na spłatę długów męża. Od chwili darowizny pozwana spłaca należności wobec Banku, gdzie rata łącznie wynosi 3200 zł miesięcznie. Zatem w tej sytuacji darowizna przedmiotowej nieruchomości nie ma nic wspólnego z dłubania T. L. wobec powoda. Ponadto pozwana płaci podatek od przedmiotowych nieruchomość, który rocznie wynosi 8000 zł. Ponadto T. L. cały czas star Asię spłacać należności wibec swoich wierzycieli, których w 2015r spłacił kwotą ponad 100 000 zł, czy to w formie gotówkowej czy to przez Komornika. W ten sposób dokonał spłat na rzecz (...) sp. z o.o. kwota 38 000 zł, (...) P. M. - 40 000 zł i na rzecz R. sp.oz.oz. kwota 50 000 zł. Poza tym dokonał spłat na rzecz pozostałych wierzycieli na kwotę ponad 50 000 zł. Ponadto wskazał na sprzeczność żądania z zasadami współżycia społecznego, gdyż T. L. posiada inny majątek , z którego może być prowadzona egzekucja, są to głownie rzeczy ruchome, których wartość wielokrotnie przewyższa należności wobec powoda, a które ostały już zajęte przez Komornika Sądowego A. R.. Ponadto powodowi wiadomym jest, iż na przedmiotowych nieruchomościach powód prowadzi działalność gospodarczą , doprowadzenie do ich sprzedaży spowoduje, iż będzie on musiał zaprzestać swojej działalności, a w konsekwencji nie dokona więcej spłat na rzecz swoich wierzycieli.

Sąd Rejonowy w Żywcu wyrokiem z dnia 13.06.2017r. orzekł, że:

1)  uznaje za bezskuteczną wobec powoda J. S. umowę darowizny nieruchomości stanowiącej działkę o numerze (...) objętej Kw (...) Sądu Rejonowego w Żywcu oraz umowę darowizny nieruchomości położonej w P. stanowiącej działkę o numerze (...) objętej księgą wieczystą (...), zawartą w dniu 31 stycznia 2014r przed notariuszem M. N. Rep. A (...) pomiędzy T. L. a pozwaną M. L. - w celu zaspokojenia wierzytelności powoda wobec T. L. stwierdzonych następującymi tytułami wykonawczymi:

a)  prawomocnym nakazem Sądu Rejonowego w Bielsku - Białej z dnia 11 października 2012r sygnatura akt VI GNc 4494/12,

b)  prawomocnym nakazem Sądu Rejonowego w Bielsku - Białej z dnia 10 października 2012r sygnatura akt VI GNc 4399/12;

2)  przyznaje radcy prawnemu M. A. kwotę 6.086,76 zł (sześć tysięcy osiemdziesiąt sześć złotych 76/100) tytułem kosztów ustanowienia pełnomocnika z urzędu, w tym kwotę 5.904 zł (pięć tysięcy dziewięćset cztery złote) tytułem wynagrodzenia powiększonego o podatek VAT, płatne w całości tymczasowo ze środków budżetowych Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Żywcu;

3)  nakazuje pobrać od pozwanej M. L. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Żywcu kwotę 6.086, 76 zł (sześć tysięcy osiemdziesiąt sześć złotych 76/100) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu udzielonej powodowi;

4)  odstępuje od obciążania pozwanej kosztami sądowymi.

Sąd ten wydał wyrok o wskazanej treści ustalając, iż mąż pozwanej T. L. i powód J. S. współpracowali w ramach działalności gospodarczej. W ramach tej współpracy powód wykonywała dla T. L. usługi budowlane, za które powód nie otrzymał wynagrodzenia ( okoliczności bezsporne)

W dniu 24 lipca 2007r małżonkowie M. G.i T. L. zawarli umowę o rozdzielności majątkowej.

Nakazem zapłaty Sądu Rejonowego w Bielsku - Białej z dnia 11.10.2012r w sprawie VI GNc 4494/12 T. L. został zobowiązany do zapłaty kwoty 13 669, 50 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 2.10.2012r do dnia zapłaty oraz kwotą 2558 zl tytułem kosztów procesu.

W dniu 6.12.2012r powód skierował wniosek egzekucyjny do Komornika Sądowego A. R. w Ż.. Egzekucja toczyła się pod sygnaturą KM 2970/12, dłużnik na dzień wniesieni pozwu zalegał z kwotą 8378 zł. dalsza egzekucja okazała się bezskuteczna, gdyż dłużnik nie ma majątku.

Nakazem zapłaty Sądu Rejonowego w Bielsku - Białej z dnia 10 .10.2012r wydanym w sprawie VI GNc 4399/12 T. L. został zobowiązany do zapłaty na rzecz powoda kwoty 51 300 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 20.11.201 lr do dnia zapłaty oraz kwotą 4259 zł tytułem kosztów procesu. Na podstawie tego tytułu wykonawczego powód w dniu 4.12.2012r skierował wniosek do Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Żywcu A. R. , gdzie sprawa toczyła się pod sygnaturą KM 2969/12, a stan zaległości dłużnika wobec powoda w chwili wniesienia pozwu wynosił 37 837, 03 zł , dalsza egzekucja okazała się bezskuteczna z uwagi na brak majątku dłużnika.

W dniu 31 stycznia 2014r, a zatem w czasie trwania postępowania egzekucyjnego dłużnik zawarł ze swoją żoną - pozwaną - umowę darowizny, której przedmiotem była działka (...) objętą Kw (...) Sądu Rejonowego w Żywcu oraz działka (...) objęta Kw (...). Powyższa nieruchomość objęta Kw (...) obciążona jest hipoteką umowną zwykłą w kwocie 250 000 zł wpisaną na rzecz (...) Bank S.A. w W. oraz hipoteką umowną kaucyjną w kwocie 125 000 zł. równocześnie w dziale III przedmiotowej księgi wieczystej ujawniono 12 ostrzeżeń o wszczęciu egzekucji z nieruchomości na rzecz różnych wierzycieli m.in. powoda. Z kolei na nieruchomości objętej kw (...) ujawniono hipotekę umową kaucyjną w kwocie 400 000 zł oraz hipotekę umowna w kwocie 500 000 zł - obie na rzecz Banku (...) w Ż.. W dziale III ujawniono 12 wpisów ostrzeżeń o toczącym się postępowaniu egzekucyjnym z nieruchomości na rzecz różnych wierzycieli. Wartość darowizny strony określiły na kwotę 250 000 zł. Na przedmiotowych nieruchomościach dłużnik do chwili obecnej prowadzi działalność gospodarczą. Małżonkowie podjęli decyzje o zawarciu umowy darowizny mając na celu to by spłatę rat kredytów hipotecznych przejęła pozwana, doprowadzając do ich całkowitej spłaty z własnych środków, w zamian za przeniesienie własności obu nieruchomości na jej rzecz. Po zawarciu umowy pozwana zaczęła spłacać raty przy pomocy rodziny.

W toku postępowania egzekucyjnego zajęto rachunki bankowe dłużnika, co okazało się bezskuteczne, ruchomości w postaci walca (kolor żółty), kompresora S. S., walca (...) zagęszczarkę (...) (...), których sprzedaż licytacyjna nie doszła do skutku wobec braku licytantów. Co do innych ruchomości jak maszyna drogowa T., koparko ładowarkaC. ustalono, iż stanowią własność osób trzecich, co do pozostałych ruchomości, które udało się wycenić i stanowią własność dłużnika, w terminie licytacji ( 29.10.2013 i 26.11.2013r ) - dłużnik odmówił ich udostępnienia.

Ustalając powyższy stan faktyczny Sąd niższej instancji oparł się dowodach z dokumentów dołączonych do pozwu, a także dokumentach dołączonych do akt sprawy I C 362/15 Sądu Okręgowego w Bielsku - Białej opartej na tożsamej podstawie prawnej i zbliżonych okolicznościach faktycznych, jednakże toczącej się z powództwa innego wierzyciela, a także dokumentach zgromadzonych w aktach komorniczych. Żadna ze stron nie zaprzeczyła prawdziwości tychże dokumentów, ani też nie zakwestionowała ich wiarygodności, a tym samym Sąd ten uznał, iż stanowią one wiarygodną podstawę ustaleń stanu faktycznego w zakresie niezbędnym dla rozstrzygnięcia, w szczególności, iż w większości były to dokumenty urzędowe.

Sąd Rejonowy pominął wniosek o przesłuchanie świadków C. G. i T. L., wobec ostatecznego oznaczenia terminu na mocy art.. 242 k.p.c. przeprowadzenia wymienionych czynności dowodowych - świadkowie dwukrotnie nie stawili się na wyznaczonym terminie rozprawy bez usprawiedliwienia przyczyn swej nieobecności. Przyjmuje się, iż wskazany przepis normuje instytucję „terminu (sądowego) oczekiwania na możliwość przeprowadzenia dowodu", wyznaczanego przez sąd orzekający w sytuacji zaistnienia przeszkód (wyłącznie usuwalnych) w postępowaniu dowodowym dla strony, na której spoczywa ciężar dowodu. Oznaczyć wymieniony termin może tylko sąd orzekający. Bezskuteczny upływ ustalonego przez sąd terminu pociąga za sobą utratę środka dowodowego i podlega rygorom przewidzianym w art. 6 k.c. (por . Komentarz do KPC pod. Red. D. Demendeckiego LEX). Ponadto zważyć należy, iż okoliczności dla których świadkowie mieli zeznawać Sąd uznał za bezsporne, co znalazło odzwierciedlenie w ustaleniach stanu faktycznego, a tym samym z mocy art. 230 k.p.c. nie wymagały dowodu. W szczególności należy podkreślić, iż okoliczności te pozostawały bez wpływu na zasadność roszczenia powoda.

Sąd I instancji pominął także dowód z przesłuchania pozwanej, która wezwana do osobistego stawiennictwa nie stawiła się, a zatem sąd na mocy art., 302 par. 1 k.p.c. był uprawniony do pominięcia dowodu z przesłuchania pozwanej.

Sąd Rejonowy na podstawie tak poczynionych ustaleń faktycznych stwierdził, iż powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 527 § 1 k.c, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności (§ 2). Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkowa osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (§ 3).

W myśl art. 528 k.c, jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny (art. 529 k.c). Z kolei na podstawie art. 530 k.c, przepisy artykułów poprzedzających stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Jeżeli jednak osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową odpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną tylko wtedy, gdy osoba trzecia o zamiarze dłużnika wiedziała.

Należy zaznaczyć, iż konieczną przesłanką zaskarżenia przez wierzyciela czynności prawnej dłużnika, zaistniałej przed powstaniem jego wierzytelności, jest to, by dłużnik przy jej dokonywaniu działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Ustawodawca zaostrzył zatem wymagania co do subiektywnej przesłanki skargi pauliańskiej, jaką jest stan świadomości dłużnika dokonującego czynności prawnej krzywdzącej wierzycieli (por. Komentarz do art. 530 kodeksu cywilnego (Dz.U.64.16.93), [w:] A. Kidyba, A. Olejniczak, A. Pyrzyńska, T. Sokołowski, Z. Gawlik, A. Janiak, G. Kozieł, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna, LEX, 2010. Stan prawny: 2010.05.01). Co oczywiste, art. 530 k.c. nie powinien podlegać zawężającej wykładni, gdyż czyniłoby to iluzoryczną ochronę przyszłych wierzycieli. Dłużnik dokonując czynności prawnej musi jednak działać świadomie i celowo (por. B. Łubkowski (w:) Komentarz, t. II, 1972, s. 1248; W. Popiołek, Skarb Państwa jako poręczyciel dłużnika, wobec którego przyjęto układ w postępowaniu układowym, Rejent 1997, nr 12, s. 34 i n.; tenże (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, 2009, s. 213; M. Milanowska, Skarga..., s. 13 i n.; P. Machnikowski (w:) E. Gniewek, Komentarz, 2008, s. 948; M. Pyziak-Szafnicka (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 1256), dążąc do uniemożliwienia lub przynajmniej ograniczenia w ten sposób możliwości zaspokojenia się przyszłego wierzyciela (por. wyrok SN z 28.03.2003 r., IV CKN 1965/00, LEX nr 146428). Nie jest też wystarczające, by dłużnik jedynie godził się {dolus eventualis) na skutek w postaci pokrzywdzenia (por. Rzetecka-Gil Agnieszka, komentarz. LEX/el. 2010. Komentarz do art. 530 kodeksu cywilnego (Dz.U.64.16.93). Stan prawny: 2010.01.08). Bezsprzecznie zatem sytuacja prawna wierzyciela, którego wierzytelność już istniała w chwili dokonywania tej czynności, jest znacząco korzystniejsza (por. Gawlik Zdzisław, Janiak Andrzej, Kozieł Grzegorz, Olejniczak Adam, Pyrzyńska Agnieszka, Sokołowski Tomasz, komentarz. LEX 2010. Komentarz do art. 530 kodeksu cywilnego (Dz.U.64.16.93), [w:] A. Kidyba, A. Olejniczak, A. Pyrzyńska, T. Sokołowski, Z. Gawlik, A. Janiak, G. Kozieł, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna, LEX, 2010. Stan prawny: 2010.05.01).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy należy w pierwszej kolejności wskazać, iż w świetle ustaleń stanu faktycznego w dacie dokonania zaskarżonej czynności, dłużnik T. L. działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli.

Bezspornym miedzy stronami była fakt, iż zadłużenie T. L. wobec powoda zostało stwierdzone tytułami wykonawczymi, które zapadły i uprawomocniły się przed datą zawarcia zaskarżonej umowy, bezspornym także było, iż postępowania egzekucyjne okazały się bezskuteczne wobec dłużnika T. L..

Należy podkreślić, iż pozwana była zorientowana co do sytuacji finansowej męża , wspólnie z nim podjęła decyzję o przesunięciu własności składników majątku mężna na siebie z uwagi na jego trudną sytuacje finansową i chęć przejęcia spłat kredytu hipotecznego z własnych dochodów. Niezależnie zatem od określonego art. .527 par. 3 k.c. domniemania co do wiedzy osoby bliskiej, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, także faktycznie pozwana była zorientowana co do trudnej sytuacji finansowej męża i istnienia licznych długów.

Zdaniem sądu nie zasługuje na aprobatę argumentacja powołana w odpowiedzi na pozew wskazująca na inne przyczyny zawarcia umowy darowizny aniżeli zamiar pokrzywdzenia wierzycieli. Zdaniem pozwanej istotę zawarcia zaiskrzonej umowy stanowił zamiar przejęcia spłaty kredytu hipotecznego, pod warunkiem uzyskania przez pozwaną własności nieruchomości. Zdaniem pozwanej powód i tak nie uzyskałby zaspokojenia, gdyż wierzytelności hipoteczne uzyskują pierwszeństwo zaspokojenia w toku postępowania egzekucyjnego, a tym samym nie sposób mówić o jego pokrzywdzeniu.

Należy jednakże wskazać, iż powołana przez pozwana hipotetyczna możliwość w ogóle nie zaistniała, nie doszło bowiem do wypowiedzenia umów kredytowych, co więcej brak jest podstaw do uznania, iż wobec dłużnika z tego tytułu zapadły jakiekolwiek tytuły wykonawcze. Z kolei niewątpliwie wskutek zawarcia zaskarżonej umowy dłużnik T. L. stał się niewypłacalny w stopniu wyższym, aniżeli był przed dokonaniem tej czynności w stosunku do wierzycieli, którzy nie tylko dysponowali tytułami wykonawczymi przeciwko niemu, jak również z ich wniosku zostały już wszczęte postępowania egzekucyjne. Ponadto w świetle prawomocności tych czynności i treści wpisów księgach wieczystych dłużnik niewątpliwie był świadomy istnienia wierzytelności powoda wobec niego, był również świadomy tego, iż wyzbywając się najcenniejszego składnika swego majątku działa w celu pokrzywdzenia wierzycieli. Należy podkreślić także, iż po spłacie kredytu hipotecznego (którego wysokość pozwana nie wykazała, wbrew obciążającemu ją obowiązkowi dowodowemu) de facto ustanie przeszkoda w skutecznych zaspokojeniu roszczenia powoda, a oddalenie powództwa zamykałoby powodowi na przyszłość jakakolwiek możliwość zaspokojenia się z przedmiotowej nieruchomości stanowiącej obecnie własność osoby trzeciej.

Mają na uwadze powyższe Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w całości o kosztach orzekając po myśli art. 98 k.p.c, nakazując pozwanej zwrot wydatków poniesionych tymczasowo ze środków budżetowych Skarbu Państwa oraz na mocy art. 102 k.p.c. odstępując od obciążania pozwanej kosztami sądowymi z uwagi na trudną sytuację finansową.

Apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w całości wniosła pozwana.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

-

błąd w ustaleniach faktycznych poprzez uznanie, iż zachodzą przesłanki do uznania przedmiotowej umowy za bezskuteczną wobec powoda, będący efektem naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie błędnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego;

-

naruszenie prawa materialnego, a to art. 527 § 1 k.c. poprzez błędne jego zastosowanie w sytuacji, gdy nie zaistniały ku temu przesłanki;

-

obrazę prawa materialnego tj. art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy z materiału dowodowego wynika, iż żądanie pozwu stanowi nadużycie prawa sprzeczna z zasadami współżycia społecznego;

-

naruszenie prawa procesowego tj. art. 242 k.p.c. poprzez błędne jego zastosowanie i pominięcie wniosków dowodowych o przesłuchanie świadków C. G. i T. L., w sytuacji gdy Sąd, wobec niestawiennictwa świadków, winien wpierw zastosować środki dyscyplinujące przewidziane w art. 274 § 1 k.p.c;

Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

1.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania odwoławczego, w tym zastępstwa adwokackiego według nrom przepisanych.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddaleniem, za przyznaniem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Sąd Okręgowy w całości podzielił poczynione przez sąd I instancji ustalenia faktyczne, przyjmując je za własne. Również zastosowana do tak zaprezentowanych ustaleń faktycznych kwalifikacja prawna okazała się w pełni trafna.

Zarzut naruszenia art. 233§1kpc okazał się chybiony.

Przepis ten kreuje zasadę swobodnej oceny dowodów, która nie oznacza oceny dowolnej. Przeciwnie, granice swobodnej oceny dowodów wyznaczają czynniki: logiczny, ustawowy i ideologiczny. Pierwszy oznacza, że sąd ma obowiązek wyprowadzenia z zebranego materiału dowodowego wniosków logicznie prawidłowych, drugi, że swobodna ocena ujęta jest w ramy proceduralne, tzn. musi odpowiadać pewnym warunkom określonym przez prawo procesowe, a trzeci czynnik rozumie się tak, że granice swobodnej oceny dowodów warunkuje także poziom świadomości prawnej sędziego oraz dominujące poglądy na sądowe stosowanie prawa. Przepis art. 233 § 1 k.p.c. reguluje zasady oceny dowodów, a zatem naruszenie tego przepisu polega na dokonaniu przez sąd oceny dowodów z uchybieniem reguł wynikających z powołanego przepisu, a służących ocenie wiarygodności dowodów, tj. regułom logicznego rozumowania, zasadom doświadczenia życiowego czy też właściwego kojarzenia faktów. Zatem, jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.). Musi się ona zatem ostać, choćby w równym stopniu, co jednak ostatecznie nie zostało wykazane w apelacji, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne (zob. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 2015 r. III AUa 2011/14; Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 29 października 2015 r. III AUa 564/15).

Ponadto, warunkiem podniesienia skutecznego zarzutu naruszenia art. 233§1kpc, jest to, aby skarżący nie tylko przytoczył odmienną od sądowej ocenę zgromadzonych w sprawie dowodów, ale również by wskazał konkretne uchybienia, których na tej płaszczyźnie dopuścił się sąd pierwszej instancji (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 10 lipca 2017 r., V ACa 82/17, LEX nr 2372262).

Przenosząc powyższe uwagi na tło niniejszej sprawy, wskazać należało, iż apelacja nie wskazuje, który z przeprowadzonych przez sąd I instancji dowodów został oceniony niezgodnie z zasadami wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego, a następnie nie wykazuje, jaki wpływ ta błędna ocena miałaby wywrzeć na treść zaskarżonego orzeczenia. Twierdzenia apelacji, nad wyraz lakoniczne, zmierzały jedynie do zaprezentowania własnej wersji wydarzeń, co jednakże jest niewystarczające do tego, aby zarzut naruszenia art. 233§1kpc można byłoby uznać za skuteczny. W rzeczywistości, zatem apelacja stanowiła jedynie polemikę z prawidłowo poczynionymi przez sąd I instancji ustaleniami faktycznymi.

Odnosząc się z kolei do zarzutu naruszenia prawa procesowego określonego w art. 242kpc, polegającego na pominięciu dowodu z zeznań świadków C. G. i T. L., przed wykorzystaniem środków dyscyplinujących określonych w art. 274§1kpc, to stwierdzić należało, iż warunkiem przystąpienia do rozpoznania tego zarzutu było podniesienie przez pełnomocnika pozwanego do protokołu rozprawy z dnia 25.04.2017r. zastrzeżenia w trybie art. 162kpc, a następnie zawarcie w apelacji wniosku w trybie art. 380kpc o zmianę postanowienia dowodowego z dnia 25.04.2017r..

Instytucja z art. 162 kpc odnosi się do wszelkiego rodzaju naruszeń procedury cywilnej, której dopuszcza się sąd orzekający. Służy szybkiemu eliminowaniu dostrzeżonych uchybień, przez co możliwość zasygnalizowania zastrzeżenia jest ograniczona czasowo. A ponadto funkcją zgłoszenia zastrzeżenia w trybie art. 162 kpc jest zapobieżenie nielojalności procesowej przez zobligowanie stron do zwracania na bieżąco uwagi sądu na uchybienia procesowe w celu ich niezwłocznego wyeliminowania i niedopuszczenie do celowego tolerowania przez strony takich uchybień z zamiarem późniejszego wykorzystania ich w środkach odwoławczych (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 3 marca 2016 r., I ACa 982/15, LEX nr 2016296).

Z kolei jak bowiem wynika z wypowiedzi orzecznictwa (por. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2015 r. II PZ 27/14; Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2014 r. II CZ 74/14; Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 2014 r., IV CZ 43/14) badanie na podstawie art. 380 kpc w wyniku tzw. uprzedniej kontroli prawidłowości orzeczenia, które nie podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia jest dopuszczalne, jednak warunkiem takiej kontroli niezaskarżalnego postanowienia, które miało wpływ na wynik sprawy, jest zamieszczenie stosownego wniosku w środku odwoławczym skierowanym przeciwko postanowieniu niepodlegającemu zaskarżeniu zażaleniem. Gdy w sprawie występuje profesjonalny pełnomocnik wniosek taki powinien być jednoznacznie sformułowany, gdyż nie ma podstaw do przypisywania pismom przez niego wnoszonym treści wprost w nich niewyrażonych.

Odnosząc powyższe uwagi do niniejszej sprawy, wskazać należało, że skarżący, reprezentowany przez fachowego pełnomocnika nie wykorzystał ani instytucji z art. 162 kpc w toku posiedzenia sądowego z dnia 25.04.2017r., pomimo, że był na nim obecny, ani też nie zawarł w apelacji wniosku w trybie art. 380kpc, co sprawia, że zarzut określony w tirecie 4 złożonego środka zaskarżenia okazał się bezzasadny. Wskazany zarzut nie należał również do kategorii zarzutów, które podlegają rozpoznaniu z urzędu, niezależnie od inicjatywy skarżącego.

Odnosząc się z kolei do zarzutu naruszenia art. 5kc to należy podkreślić, iż przepis art. 5 kc nie dotyczy samego istnienia prawa, lecz jego realizacji. W judykaturze przyjęto, iż art. 5 k.c. jest najważniejszym z przepisów zawierających klauzule generalne. Stanowi on, że treść (granice) wszystkich uprawnień materialnego prawa cywilnego określają nie tylko normy prawne tworzące poszczególne uprawnienia, ale także zasady współżycia społecznego i społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa. Taki jest sens zawartego w przepisie sformułowania, iż działanie lub zaniechanie formalnie zgodne z treścią prawa podmiotowego, lecz sprzeczne z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa, nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie podlega ochronie. Ujęte w art. 5 k.c. klauzule - społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa i zasad współżycia społecznego należy traktować jako normy społeczne ogólne, odnoszące się do wszystkich możliwych przypadków, gdy powoływanie się na prawo podmiotowe nie stanowi jego wykonywania, lecz jego nadużywanie, które nie jest społecznie aprobowane i w związku z tym nie korzysta z ochrony prawnej. Z istnienia domniemania, iż korzystający z prawa podmiotowego postępuje zgodnie z zasadami współżycia społecznego, wynika, że ciężar dowodu istnienia okoliczności faktycznych uzasadniający ten zarzut spoczywa na tym, kto ten zarzut podnosi. Sąd Okręgowy podziela w całości pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 sierpnia 2011r. w sprawie II CSK 640/10, w którym stwierdzono, iż istotą prawa cywilnego jest strzeżenie praw podmiotowych, a zatem wszelkie rozstrzygnięcia prowadzące do redukcji bądź unicestwienia tych praw mają charakter wyjątkowy. Odmowa udzielenia ochrony prawnej na podstawie art. 5 k.c., z uwagi na jego wyjątkowy - w powyższym ujęciu, charakter musi być uzasadniona istnieniem okoliczności rażących i nieakceptowanych w świetle powszechnie uznawanych w społeczeństwie wartości. Jak trafnie wskazał Sąd I Instancji, wykonujący prawo, któremu dowiedziono, iż postępuje w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (określanymi obecnie często jako zasady słuszności) jest traktowany tak, jakby już wyszedł poza treść swego prawa, a więc już go nie może dalej wykonywać.

Odnosząc powyższe rozważania do niniejszej sprawy, zwrócić należało uwagę, iż apelacja poza przywołaniem samego brzmienia normy z art. 5kc nie formułuje konkretnych zarzutów mających przemawiać za tym, aby roszczenie powoda miało stanowić nadużycie prawa podmiotowego, co sprawia, że również ten zarzut nie mógł się ostać.

Wprawdzie sąd odwoławczy jest zobowiązany z urzędu pilnować prawidłowego stosowania prawa materialnego, ale to nie znaczy, iż strona, w szczególności, gdy jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, jest zwolniona od wskazania, na czym miało polegać błędne zastosowanie w sprawie przepisu art. 527§1kc. Skarżąca w sposób ogólnikowy wskazała, iż miało dojść do niewypełnienia przesłanek zastosowania art. 527§1kc, przy czym apelacja nie skonkretyzowała, o które przesłanki miało chodzić. Domyślając się jedynie, iż skarżącej może chodzić o brak wypełnienia przesłanki „pokrzywdzenia” powoda mającego status wierzyciela, to wskazać należało, iż pojęcie to na tle omawianego przepisu należało rozumieć szeroko. Jak wynikało z jednego z najnowszych poglądów orzecznictwa, reprezentowanego w wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 października 2017 r., V ACa 100/17, z czym Sąd Okręgowy zgadza się w pełni, "pokrzywdzenie" nie jest tożsame ze szkodą i występuje już na etapie możliwości powstania szkody, wyrażając się "w złej prognozie" co do możliwości spełnienia przez dłużnika świadczenia. Pojęcie pokrzywdzenia rozumie się szeroko, obejmując nim powstałe lub mogące powstać w wyniku danej czynności negatywne reperkusje w sferze majątkowej wierzyciela. Pokrzywdzenie powstaje na skutek takiego stanu majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela. Chodzi o rzeczywistą niewypłacalność dłużnika, ocenianą według chwili wystąpienia przez wierzyciela z akcją pauliańską, jak również w chwili wyrokowania. Przenosząc powyższe uwagi na tło niemniejszej sprawy, bez wątpienia nieruchomości, będące przedmiotem umowy darowizny zdziałanej przez T. L. na rzecz pozwanej, stanowiły jedyny majątek, co do którego egzekucja mogłaby okazać się skuteczna, nawet przy uwzględnieniu obciążenia ich hipotekami na rzecz banków. Z kolei pozwana nie wykazała w trybie art. 6kc w zw. z art. 232 zd.1 kpc, iż nie wystąpiła przesłanka pokrzywdzenia, ze względu na to, że wartość obciążenia hipotecznego jest wyższa, niż aktualna wartość nieruchomości. Należy bowiem podzielić wyrażony w judykaturze pogląd, że przesłanka pokrzywdzenia wierzyciela nie zachodzi, gdy do zaspokojenia wierzyciela występującego ze skargą pauliańską nie doszłoby nawet wtedy, gdyby nieruchomość pozostała w majątku dłużnika, a to z uwagi na zakres jej obciążenia hipotekami o wartości przewyższającej wartość nieruchomości oraz przewidzianą w art. 1025 k.p.c. kolejność zaspokajania wierzycieli (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2006 r., III CSK 58/06, OSNC 2007, Nr 9, poz. 136, z dnia 28 czerwca 2007 r., IV CSK 115/07 niepubl. i z dnia 31 stycznia 2007 r., II CSK 384/06, LEX nr 253405; wyrok SN z dnia 20 lipca 2017 r., IV CSK 598/16).

W konsekwencji apelacja, jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego zawartego w pkt II należało orzec po myśli art. 98kpc i zasądzić od pozwanej, jako strony przegrywającej na rzecz powoda koszty postępowania apelacyjnego, z zastrzeżeniem, iż mają one zostać zapłacone do rąk ustanowionego w sprawie dla pozwanego pełnomocnika z urzędu (stwierdzenie to stanowi wyraz realizacji treści art. 122kpc). Kwota 1476zł wraz z podatkiem VAT wynika z §8 pkt.5 w zw. z §16 ust.1 pkt.1ROZPORZĄDZENIA MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu.

SSO Aleksandra Kłoda SSO Leszek Filapek SSO Piotr Łakomiak

sędzia ref. I inst. SSR M. M.